آجر قزاقی
امروزه وسایل فنی و امکانات زیادی در دست معماران موجود است که با وجود مدرن بودن موجب شکفتن روح حساس و زیبا شناس آن‌ها می‌شود. از جمله مواردی که می‌توان به آن اشاره نمود آجر را می‌توان نام برد که برخلاف بسیاری از مصالح که نیاز به روکش خارجی برای نمای نهایی خود دارند، آجر از مصالحی است که می‌تواند دست نخورده در نمای خارجی و داخلی ساختمان به کار رود. آجرها قابلیت ایفای شناخت زیبایی، روحی را دارند و با گذشت قرون متمادی علاوه بر زیبایی، کارکرد گرایی خود را همچنان حفظ نموده است. به دلیل اینکه یک ساختمان آجری با طبیعت اطراف خود هماهنگ می‌شود و هماوایی آن را نه تنها برهم نمی‌زند بلکه رنگ و فرم نونوایی به آن می‌بخشد و با این وجود هیچ گاه قدیمی نشده و همراه با زمان پیش می‌رود. بنابراین می‌توان گفت یک ساختمان آجری همانند یک فرش دستباف، ترکیبی زیبا از هنر معماران خلاق را به نمایش می‌گذارد. آجرها انواع مختلفی دارند که در این مقاله به معرفی یکی از انواع آجرهای معروف یعنی آجر قزاقی می‌پردازیم.
آجر قزاقی چیست؟
به طور کلی درباره‌ی این نوع آجر گفته شده است که روسها پیش از جنگ جهانی اول در ایران قزاقخانه‌ها را با این نوع آجر می ساختند. در گذشته رنگ این آجر معمولا سفید بوده است و در نماسازی کاربرد داشت. آجرهای قزاقی به صورت سنتی و دستی تهیه می‌شوند که از جمله رایج‌ترین آجرهای دستی، سنتی به شمار می‌آیند. در ایران باستان جهت ساختمان‌سازی استفاده از خشت‌های دست‌ساز مرسوم بوده است. آجرهای قزاقی در قدیم در برابر نور‌افتاب خشک می‌گردیدند اما امروزه با پیشرفت علم این آجرهای خشتی پخته می‌شوند تا در برابر عوامل محیطی استحکام و مقاومت بالایی داشته باشد و بتواند فشار بالایی را تحمل نماید. بناهای بسیاری در ایران وجود دارد که قدمت هزار ساله دارند و در آن‌ها از آجرهای قزاقی دست‌ساز و سنتی استفاده شده است. آجرهای قزاقی از لحاظ استحکام، مقاومت بسیار بالایی دارند.
تاریخچه آجر قزاقی
این آجر از قدیمی‌ترین آجرهای سنتی ایران محسوب می‌شود. در زمان ورود قزاق‌ها به ایران، قزاقی‌ها سرباز‌خانه‌هایشان را با نوعی آجر در ابعادی برابر با ۲۰×۱۰×۵ سانتی متر (طول×ارتفاع×عرض) می‌ساختند که بعد‌ها این آجرها به آجرهای قزاقی معروف شدند. با توجه به قدمت این خشت‌ها، جزء خشت‌های سنتی دسته‌بندی می‌شوند. در دوره ساسانیان نیز از این آجرها در بناهای عظیمی از جمله طاق کسری، گنبد کاووس، پل دختر، مسجد جامع اصفهان و یزد استفاده شده است. می‌توان گفت مجموعه طاق کسری ترکیب بسیار زیبایی از آجر و خشت و سنگ بوده است که این بنای عظیم به دستور یکی از خلفای عباسی به منظور استفاده از قسمتی از مصالح آن تخریب شد و فقط پاره‌ای از نما و طاق آن که از خشت و گل بوده باقی‌مانده است.
آجر قزاقی
طریقه تولید آجر قزاقی
اینگونه آجرها را ابتدا از خاک رس سرند شده به همراه آب تهیه می‌کنند که از ترکیب این دو خمیر اولیه یکنواخت و یکدستی را بنام خشت تهیه نموده و درون قالب‌های چوبی در ابعاد مورد نیاز قرار می‌دهند. از قالب گرفتن خشت شکل و اندازه مورد نظر به دست می‌آید، قالبگیری در این آجرها با دست انجام می‌گیرد سپس خشت‌ها را در برابر آفتاب جهت خشک شدن قرار داده و بعد از آن خشت‌های قالبگیری شده را به گونه‌ای در کوره آجر می‌چینند که بین آن‌ها فاصله وجود داشته باشد تا خوب پخته شود. در واقع مدت زمان پخت آجر قزاقی رنگ آجر را مشخص می‌نماید. این آجرها به صورت مکعب مستطیل و به فرم توپر تولید می‌شوند. معمول‌ترین اندازه‌ای که برای آجرهای قزاقی در نظر گرفته شده است ۲۰×۵/۵ سانتیمتر (طول×عرض) است و در ضخامت‌‌هایی برابر با ۵/۵، ۳/۵ و ۱۰ سانتیمتر تولید می‌گردند.
نمای سنتی امروزه طرفداران بسیاری دارد و تعداد زیادی از سازندگان، نمای ساختمان خود را با انواع آجرهای قزاقی سنتی مزین می‌نمایند. استفاده از اینگونه آجرها جلوه بسیار نابی به بنا می‌دهد و به اصطلاح بسیار زنده می‌باشد. همچنین امروزه به منظور احیای فرهنگ سنتی ایرانی این آجرها به صورت طرح‌دار و گرد و در رنگ‌های گلبهی، زرد، ابلق، پوست پیازی و قرمز نیز تولید می‌شود. از ویژگی‌های بارز این آجرها می‌توان به نزدن شوره، نداشتن آلونک، رنگ ثابت و استحکام و مقاومت بالایی که در برابر یخبندان و شرایط جوی و آب و هوایی دارند اشاره نمود.
