هیچ متریالی مانند آجر نمی‌تواند زمین و رنگ و بوی خاک را در بناها برای انسان زنده کند. این متریال از دیرباز در هر گوشه معماری بناها و در هر مکانی به فراخور موقعیت، شکل تازه‌ای به خود گرفته و ایفای نقش نموده است. از ویژگی‌های حائز اهمیت آجر، فراوانی مواد اولیه، روش ساخت و همچنین عمر طولانی‌تر آن اشاره نمود. پختن و مصرف آجر در زمان ساسانیان گسترش یافت و می‌توان گفت در ساختمان‌های عظیم مانند آتشکده‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.

در بازه‌های زمانی گوناگون ابعاد آجرها نیز تغییر یافته است اما با توجه به ابعاد آن نمی‌توان به دوره‌ی تاریخی بنا پی برد. با یک روش قدیمی می‌توان آجر خوب و بد را از هم تشخیص داد، آجر ممتاز در برخورد همزمان با آجر دیگر اگر صدای زنگ بدهد نشانه‌ی سلامت، توپری، مقاومت بالا و همچنین جذب کم آب خواهد بود.

انواع کاربرد آجر در معماری

آجرها بر اساس کاربردشان به چند نوع آجر فشاری، آجر ماشینی، آجر سفالی، آجر لعابی، آجر نسوز ، آجر ماسه آهکی و آجر جوش تقسیم می‌شوند.

آجر فشاری

خشت این آجر با دست زده می‌شود گوشه‌های قالب با فشار دستی کارگران پر می‌شود. این نوع آجر به طور معمول در سفت کاری و زیر کاری ساختمان مانند کرسی چینی، طاق ضربی، دیوار حمال و… به کار می‌رود. محبوبیت آجر فشاری در سازه‌ها موجب شده تا ابعاد دیگر محصولات مانند آجر ماشینی را بر اساس اندازه این آجر تنظیم نمایند.

آجر ماشینی

این آجر دارای ۸ تا ۱۰ عدد سوراخ‌ بر روی سطح آن است. علت وجود سوراخ‌های موجود در آجر ماشینی این است که برای مثال در زمان ساخت یک دیوار، ملات به صورت عمودی در آجر نفوذ نموده و باعث افزایش استحکام بیشتر می‌گردد. آجر مورد نظر به دلیل فرم و سوراخ‌های موجود در آن در ساختن دیوار حمال کاربرد بیشتری دارد.

آجر سفالی

این آجر نیز به صورت سوراخ‌دار است که به دلیل جذب کم آب و چسبندگی مناسب با ملات مورد استفاده بیشتری قرار می‌گیرد. آجر مورد نظر خود به دو نوع دیواری و سقفی تقسیم می‌گردد. آجر سفالی معمولا دارای پاشنه‌ای به اندازه ۴ یا ۵ سانتیمتر است که به راحتی در میان تیرچه‌ها قرار می‌گیرد.

آجر لعابی

همانطور که از اسم این آجر پیداست سطوح آن دارای لعاب است. از ویژگی‌های لعابی بودن آن افزایش مقاومت در برابر عوامل فرسایشی و سایشی است و همچنین بافت صاف آن نیز مانع از نفوذ آب به درون آجر می‌شود. زمان لعاب کاری آجرها معمولا در هنگام خشک کردن آن‌ها خواهد بود.

آجر نسوز

مواد اولیه تولید این آجر با توجه به محل استفاده آن تغییر می‌کند و با حداقل مواد گداز آور ساخته می‌شود. این آجر علاوه بر نما در فضاهای مرطوب مانند حمام و حتی کف ساختمان نیز قابل استفاده خواهد بود.

آجر ماسه آهکی

ماده اصلی تشکیل دهنده این نوع آجر از سیلیکات کلسیم است. این آجر در شرایط فشاری و بخاری تولید می‌شود. مقاومت آجر ماسه آهکی در محیط‌های اسیدی و نمکی پایین است. آجر ماسه آهکی به دلیل جذب آب در پی‌سازی و کرسی چینی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

آجر جوش

این آجر از خاکی که در دمای بیش از هزار درجه خمیری نشود ساخته می‌شود و در زمان پخت نیز بیشتر در کوره نگه داشته می‌شود تا آجر یک تکه شود. برای یک تکه شدن از اکسید آهن استفاده می‌شود که باعث تعرق دانه‌های خاک و چسبندگی بیشتر آن می‌گردد. این اکسید رنگ آجر را سرخ یا سیاه می‌کند.
آجرها بر اساس نوع مصرف نیز دسته‌بندی می‌شوند که شامل آجر معمولی، آجر نما، آجر مهندسی مرغوب است.

آجر معمولی

این آجر در کارهای عمومی ساختمان بکار می‌رود.

آجرنما

طریقه ساخت این آجر نما به گونه‌ای است که در زمان استفاده نیازی به اندودکاری یا روکش‌های دیگر نداشته باشد.

آجر مهندسی مرغوب

این آجر به دلیل جسم متراکم، پرقدرت و نیمه شیشه‌ای خود در سازه‌هایی با قدرت تحمل بار زیاد استفاده می‌شود و منحصرا ماشینی تولید می‌شود.
با توجه به موارد ذکر شده می‌توان به میزان اهمیت آجر در بناها پی‌برد که علاوه بر کارایی بالا باعث می‌شود ساختمان در همخوانی کامل با محیط اطراف خود قرار گیرد و همچنین با گذر زمان و مدرن شدن خود رنگ و فرم بدیعی به بنا ‌بخشد. همچنین آجر‌ها بر خلاف دیگر مصالح ساختمانی بدون هیچ لایه خارجی و پوششی می‌توانند دست‌ نخورده باقی مانده و به راحتی در نمای خارجی و داخلی ساختمان بکار روند .