تاریخچه آجر

آجر (آگور) کلمه ای بابلی است که در گذشته برای توصیف لوح هایی که قوانین و احکام دولتی را روی آن می نوشتند و سپس آن را می پختند، مورد استفاده قرار می گرفت. زمان دقیقی برای پیدایش آجر معلوم نیست اما گمان می رود برای اولین بار از پخته شدن خاک مجاور اجاق های آتش به وجود آن پی برده باشند. اولین کوره های آجر پزی نیز از قرار دادن لایه های خشت در کنار شعله های آتش ساخته شدند. می توان گفت: آجر سنگ دگرگونی مصنوعی است که از پخته شدن خاک رس در ابعاد و اندزه های دل خواه به دست می آید و اولین عنصر پیش ساخته با تولید انبوه بوده است.

آجر از جمله مصالح پر استفاده ای هست که از هزاران سال پیش در ساخت بناهای مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. این ماده ساختمانی با توجه به محبوبیتش در اکثر دوران  های تاریخی مورد استفاده قرار گرفته است. عوامل مختلف زیادی در شکل گیری آجر نقش داشته است که اصلی ترین آن را می توان برای ساخت پناهگاه و جای سکونت برای بشر دانست که همیشه در پی آن بوده تا از گزند حیوانات و بلایای طبیعی در امان بماند. پس بنابراین به دنبال کشف مصالحی مقاوم و در عین حال سبک بوده است تا خانه ای امن را برای خود بسازد. در ایران باستان تاریخچه آجر به هزاره چهارم پیش از میلاد می رسد و کشفیات و یافته های باستان شناسان که نشان از کوره های سفال پزی و آجر پزی در شوش و سیلک است ، گواه این قضیه می باشد.

استفاده از آجر به خلق آثار شگفت انگیزی در معماری  ایران  انجامید!

ساختمان برج بابل (5000 سال پیش)، چغازنبیل در جنوب شرقی دزفول مربوط به تمدن ایلامی و طاق کسری (ایوان مدائن) در کاخ تیسفون خدود 2600 سال پیش، گنبد سلطانیه  (بزرگ ترین گنبد آجری جان) با 26 متر قطر دهانه گنبد و 51 متر ارتفاع از راس آن تا سطح زمین و گنبد قابوس با 53 متر ارتفاع، مرتفع ترین بنای آجری جهان همه شاهکارهای معماری هستند که از آجر یا ترکیب خشت وآجر به وجود آمده اند.

گسترش استفاده از آجر در سر تا سر جهان

روش استفاده از آجر بعد ها از آسیای غربی به غرب مصر و بعد به روم و شرق هندوستان و چین برده شده است. در قاره اروپا نیز بهره گیری از آجر در سده چهارم آغاز شد. ولی بعد از مدت ها از رونق افتاد ولی مجدا از سده ۱۲ میلادی استفاده آجر در کشور ایتالیا شروع شد.

انواع آجر های مصرفی در ایران باستان

در ایران هر مکانی که سنگ کم بوده  و در عین حال خاک خوب هم در دسترس بوده است آجر پزی و مصرف آجر رواج فراوانی داشته است.  شکل واندازه آجر های ساخته شده کاملا متفاوت بوده و هرکدام در دوره خاصی تهیه و استفاده می شد.برای مثال  آجر  ایلامی به اندازه 10×38×38 سانتی متر بوده است. تهیه و  مصرف آجر   در دوره  ساسانیان  رواج یافته و در بنا های بزرگ مانند آتشکده ها  مورد استفاده قرار گرفته است. اندازه آجر این دوره  در  حدود 44×44×7تا 8 سانتی متر  بوده است .  برای کف پوش کردن ساختمان از آجرهای  بزرگ تری به نام ختائی به ابعاد 5×25×25 سانتی متر و یا بزرگ تر از آن به نام نظامی در ابعاد 40×4×5 سانتی متر استفاده می کردند. از دیگر  آجر های معروف  در گذشته آجر قزاقی هست که   قبل از جنگ جهانی اول روس ها آن را تهیه و درست می کردند که ابعاد آن 5×10×20 بوده است .

استفاده از آجر در ایران امروزی  بعنوان پر کاربردترین ماده ساختمانی !

با توجه  سرشماری  های نفوس و مسکن  40-60 درصد واحد های مسکونی  معمولی در اکثر نقاط شهری از آجر و آهن ساخته شده اند. تاریخچه تولید و استفاده از آجر به  اشکال امروزی بعد از جنگ جهانی دوم با پیشرفت صنعتی روبه رو شد که منجر به تاسیس کارخانه های متعددی در این زمینه شد  و آجر های مختالفی در ابعاد گوناگون ساخته شدند. آجر های فشاری،سفالی،سقفی ،بهمنی از جمله این آجر ها هستند که در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرند.

علاوه بر ایران  آجر در کشورهای اروپائی نیز به طور چشم گیری مورد استفاده قرار می گیرد. به طور مثال در انگلیس  هر ساله 6000میلیون قالب آجر تولید می شود که حاکی از تاریخجه بلند آجر سازی است.